Çocuklar için İklim Değişikliği Rehberi

Ebeveynlerinizin ya da videolardaki insanların iklim değişikliği hakkında konuştuklarını duydunuz mu?

Peki ne olduğunu ve neden bu kadar önemsediğimizi hiç merak ettiniz mi?

NASA bilim insanları Dünya’nın iklimi üzerine 40 yıldan uzun süredir çalışıyorlar.

Aşağıda büyük sorularınızın birkaçına şimdiye kadar öğrendiklerimizle cevap verdik.

Hava Durumu ve İklim Arasındaki Fark Nedir?

Ana farklılık zamandır. Hava durumu yalnızca geçicidir. Örneğin; bir kar fırtınası birkaç sıcak ilkbahar gününün ardından sele dönüşebilir. Diğer yandan iklim, birkaç sıcak ya da soğuk günden fazladır. İklim bir bölgedeki tipik hava koşullarının uzun zamanki durumunu tanımlar. – 30 yıl ve daha fazlası –

İklim Değişikliği Nedir?

İklim değişikliği belli bir bölgedeki tipik havadaki – yüksek ve düşük sıcaklıklar, yağış miktarı gibi – uzun süre boyunca yaşanan değişikliği tanımlar. Bilim insanları, genel olarak Dünya’nın ısındığını gözlemledi. Hatta, kaydedilen en sıcak yılların birçoğu son 20 yılda yaşandı. Küresel sıcaklıktaki bu artış bazen küresel ısınma olarak adlandırılır.

Dünya’nın İkliminin Gittikçe Isındığını Nasıl Biliyoruz?

Bilim insanları uzun zamandır Dünya’yı gözlemliyor. Dünya’nın toprağı, atmosferi, okyanusu ve buzu ile ilgili birçok bilgiyi toplamak için NASA uydularını ve diğer enstrümanları kullanıyorlar. Bu bilgiler bize Dünya’nın ikliminin giderek ısındığını söylüyor.

Dünya Neden Isınıyor?

Dünya’nın atmosferinde bulunan bazı gazlar Güneşten gelen ısıyı hapsediyorlar – bir seranın cam çatısı ve duvarları gibi. Bu sera gazları Dünya’yı yaşamak için yeterince sıcak tutuyorlar. Ama ormanların yok edilmesi ve fosil yakıtların yakılması gibi, insan aktiviteleri, ekstra sera gazları üretiyorlar. Bu Güneş’in ısısını daha fazla hapsederek daha sıcak bir Dünya’ya neden oluyor.

Karbonun Bununla Ne İlgisi Var?

Karbon Dünya’da yaşayan tüm canlılarda bulunur. Bitkiler ve hayvanlar öldüklerinde toprağa gömülür. Yeterince yıl geçtikten sonra, bu ezilmiş yeraltı kalıntıları kömür ve petrol gibi fosil yakıtlara dönüşebilirler. Bu yakıtları yaktığımızda, yerde bulunan karbon, karbondioksit ya da CO2 olarak havaya karışır. Bitkiler ve ağaçlar bu ekstra karbondioksitin bir kısmını emebilirler. Ama çoğu atmosferde gezegenimizi ısıtan sera gazı olarak kalır.

İklim Daha Önce Hiç Değişti Mi?

Evet, ama bu sefer farklı. Milyonlarca yıldan fazla, Dünya’nın iklimi pek çok sefer ısındı ve soğudu. Geçmişte, Dünya genellikle Güneş çok aktifken ısınırdı. Ama bu günlerde, dikkatlice Güneş’in aktivitesini ölçebiliyoruz. Güneş daha az aktifken bile Dünya’nın ısındığını biliyoruz. Bugün, gezegenimiz insanlık tarihinde olduğundan çok daha hızlı ısınıyor.

Yaşadığım Yerde Daha Sıcak Hissettirmiyor, İklim Değişikliği Neden Önemli?

Geçen yüzyılda Dünya yüzeyine yakın ortalama hava sıcaklıkları 2 Fahrenheit derece arttı. Yüzyıldan daha fazla bir süre için birkaç derece çok gibi görünmeyebilir. Fakat, bu değişikliğin Dünya’nın bitkilerinin ve hayvanlarının sağlığı üzerinde büyük etkisi var.

İklim Değişikliği Okyanuslara Ne Yapar?

Dünya ısınırken, NASA deniz seviyesinde artış gözlemledi. Bu kısmen buzun erimesinden kaynaklanmaktadır. Buzullar ve buz tabakaları, karada oturan büyük buz kütleleridir. Gezegenimiz ısınırken, bu buz eriyor ve okyanuslara doğru akıyor. Okyanuslardaki fazla su, deniz seviyelerini yükseltiyor. Aynı zamanda, su ısındıkça yayılıyor. Yani, sıcak su okyanuslarımızda daha fazla yer kaplıyor – deniz seviyesini arttırır. Aynı zamanda okyanus suyu özellikleri de değişiyor. Değişikliklerden biri okyanus asitlenmesi olarak adlandırılır ve bitkilerle hayvanlar için zararlı olabilir. Bilim insanları su atmosferdeki karbondioksiti emdikçe okyanusların daha da asidik hale geldiklerini gözlemlemişlerdir.

Bilim İnsanları İklim Değişikliğini Nasıl Çalışıyorlar?

Bilim insanları Dünya’nın iklimine yerden, havadan ve uzaydan pek çok araç kullanarak çalışıyorlar. Örneğin; NASA uyduları her zaman Dünya yörüngesindedir. Bunlar atmosferdeki karbondioksiti ölçerler. Eriyen buzları izler ve yükselen denizleri ve pek çok şeyi de ölçerler. Bu bilgiler bilim insanlarına Dünya’nın değişen iklimini daha fazla öğrenmelerine yardımcı olur.

Ne Yapabilirim ?

İklim değişikliği büyük görünüyor, ama hakkında öğrenebilir ve üzerinde birlikte çalışabiliriz. NASA’nın bilim insanları iklim değişikliğini çalışıyorlar ve gözlemliyorlar – ve daha fazlasını öğrenmelerine yardımcı olabileceğin birkaç yol var.

Öğren. İklim değişikliği ile ilgili daha fazla sorun mu var ?

Bu alan üzerine yapılan çalışmaları oku, oynayarak ve izleyerek öğren.

Yap. İklimle ilgilenen bilim insanları için gerçek veri toplamak ister misin? Bu alan üzerine yapılan bilimsel projeleri takip edebilir, bunlara dahil olabilirsin.

Çevirmen: Ahsen Yüce

Editör: Zübeyir Tosun

Ana Kaynak: https://climatekids.nasa.gov/kids-guide-to-climate-change/

İklim Değişikliği Nedir: Çocuklar İçin Gerçekler

Haydi hep birlikte inceleyelim!

Hepimiz iklim değişikliği hakkında mutlaka bir şeyler duymuşuzdur. Peki bu iklim değişikliği gerçekte nedir ve gezegenimizi nasıl etkiliyor?

İklim Değişikliği Ne Demek?

İklim değişikliği (ya da küresel ısınma), gezegenimizin ısınma sürecine denir. Bilim insanları, insan aktivitelerinin Endüstri Devrimi’nden beri Dünya’nın yaklaşık olarak 1°C ısınmasına neden olduğunu tahmin ediyor. Bu sayı kulağa çok fazla gibi gelmesede insanlar ve vahşi yaşam için çok şey ifade ediyor.

Maalesef, yükselen sıcaklıklar sadece daha güzel havalara kavuşacağımız (Keşke!) anlamına gelmiyor. Aslında değişen iklim hava durumumuzu daha olağanüstü ve öngörülemez hale getirecek. Sıcaklıklar yükselirken, bazı bölgeler daha çok ısınacak ve çok fazla hayvan (ve tabii ki insanlar da!) değişen iklime uyum sağlayamadıklarını görecekler.

İklim Değişikliğine Ne Sebep Olur?

1. Fosil Yakıtların Yakılması

Sanayileşmiş ülkeler, geçtiğimiz 150 yıldan beri büyük miktarlarda petrol ve gaz gibi fosil yakıtlar yakmaktadır. Bu işlem sırasında atmosfere salınan gazlar, güneşten gelen ısıyı hapseder ve görünmez bir battaniye görevi görerek Dünya’yı ısıtır. Bu ‘Sera Gazı Etkisi’ olarak bilinir.

2. Çiftçilik

İster inanın ister inanmayın, ineklerin yeme alışkanlıklarının iklim değişikliğinde payı var. Tıpkı bizim gibi, inekler de yemek yediklerinde sindirim sistemlerinde metan (bir tür sera gazı) üretirler ve bir… pırt! ile salıverirler. Kulağa komik geliyor olabilir ama bu gazı atmosfere salan neredeyse 1,5 milyar ineğin olduğunu düşünürsek, bu kesinlikle önemli bir etkendir.

3. Ormansızlaşma

Ormanlar havadan büyük miktarda karbondioksit (diğer bir sera gazı) emer ve oksijen şeklinde havaya geri verir. Amazon yağmur ormanları bunu yapmakta o kadar büyük rol sahibi ve etkilidir ki, adeta iklim değişikliğini kısıtlayan bir klima gibi işler. Ne yazık ki birçok yağmur ormanı odun, palm yağı yapmak ve tarım arazileri, yollar, petrol madenleri ve barajların önünü açmak için kesiliyor.

İklim Değişikliği Gezegenimizi Nasıl Etkileyecek?

Dünya var olduğu milyarlarca yıl boyunca birçok tropik iklime ve buzul çağa ev sahipliği yaptı. Peki durum neden şimdi daha farklı? Bunun nedeni, son 150 yıldır insan faaliyetlerinin sonucu olarak Dünya atmosferine çok büyük miktarda zararlı gaz salınmasıdır ve kayıtlar küresel sıcaklıkların bu zamandan itibaren daha hızlı arttığını gösteriyor.

Daha sıcak iklim gezegenimizi çeşitli şekillerde etkileyebilir:

- Daha fazla yağış

- Değişen mevsimler

- Küçülen deniz buzulları

- Yükselen deniz seviyeleri

İklim Değişikliği Yaban Hayatı Nasıl Etkileyecek?

İklim değişikliği halihazırda tüm dünyadaki vahşi yaşamı etkiliyor ancak bazı türler bundan daha fazla muzdarip. Kutup hayvanları – buz ile kaplı doğal alanları daha sıcak havalarda eriyen- özellikle risk altındadır. Aslında, uzmanlar Arktik deniz buzunun şok edici bir oranda eridiğini söylüyor – her on yılda %9 oranında! Kutup ayıları avlanmak, yavrularını büyütmek ve uzun süre yüzdükten sonra dinlenmek için deniz buzuna ihtiyaç duyar. Halkalı foklar gibi bazı fok türleri, yavrularını büyütmek, beslemek ve çiftleşmek için karda ve buzda mağaralar yapıyor.

Tehlikede olanlar sadece kutup hayvanları da değil. Endonezya'nın yağmur ormanlarında yaşayan orangutanlar gibi maymunlar, yaşam alanları azaldıkça tehdit altında oluyor ve bölgede daha fazla kuraklık daha fazla orman yangınına neden oluyor.

Deniz kaplumbağaları, yumurtalarını bırakmak için çoğu yükselen deniz seviyelerinin tehdidi altında olan yuvalama kumsallarına güvenmek zorundadır. Yuvaların sıcaklığının yumurtaların erkek mi dişi mi olduğunu belirlediğini biliyor muydunuz? Ne yazık ki, artan sıcaklıklarla, bu erkeklerden çok daha fazla dişinin doğduğu ve gelecekteki kaplumbağa popülasyonlarını tehdit ettiği anlamına gelebilir.

İnsanlar İklim Değişikliğinden Nasıl Etkilenecek?

İklim değişikliği sadece hayvanları etkilemeyecek, hatta şimdiden bile insanlar üzerinde de etkisi olduğu söylenebilir. En çok etkilenenler, her gün yediğimiz yiyecekleri yetiştirenler. Çiftçilerden oluşan topluluklar, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar, yüksek sıcaklıklar, artan yağış, sellerle ve kuraklıkla yüzleşmekteler.

Biz İngilizler çay içmeyi (yaklaşık olarak her gün 165 milyon bardak) çok seviyoruz ama muhtemelen çayımızı yetiştirmek için ne kadar emek harcandığının kıymetini bilmiyoruz. Çevresel koşullar çayın lezzetini ve kalitesini etkileyebilir, ayrıca bitkilerin büyümesi için çok hassas bir ölçüde yağışa ihtiyaç vardır. Kenya'da iklim değişikliği, düzenli yağış miktarlarını giderek daha az tahmin edilebilir hale getiriyor. Çoğunlukla büyük miktarda yağışların ardından kuraklık olacak, bu da çay yetiştirmeyi çok zorlaştıracaktır.

Çiftçiler daha fazla para kazanmak için mahsullerini artırmaya ve bunun için de ucuz kimyasallar kullanmaya başvurabilirler, bu kimyasalların uzun süreli kullanımı topraklarını yok edebilecek olsa bile.

İnsanlar İklim Değişikliğiyle Nasıl Başa Çıkıyor?

Adil ticaret (gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan organize bir sosyal hareket) ürünlerini satın almak, çiftçilere makul bir ücret ödenmesini sağlamaya yardımcı olabilir. Bu, maliyetlerini karşılayabilecekleri, iyi bir yaşam standardına sahip olmak için yeterli parayı kazanabilecekleri ve çevreye daha fazla zarar verebilecek ucuz tarım yöntemlerine başvurmak zorunda kalmadan mahsullerini sağlıklı tutmak için çiftliklerine yatırım yapabilecekleri anlamına geliyor.

Bu destek aynı zamanda çiftçilerin çok su alan okaliptüs ağaçlarını, toprak için daha verimli olan yerli ağaçlarla değiştirmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca yakıt tasarruflu sobalar yapmayı öğrenebilirler ve bu onlara fazladan para kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda toplulukların karbon ayak izini de azaltabilir.

İklim Değişikliğini Engellemek İçin Ne Yapabilirim?

Evindeki küçük değişimlerde fark yaratabilir. Enerji tasarruflu ampulleri değiştirmeyi deneyebilir, araba kullanmak yerine yürüyebilir, elektrikli eşyaları kullanmadığın zaman onları kapatabilir, gıda atığını geri dönüştürebilir ve azaltabilirsin. Tüm bu küçük şeyler bile fark yaratabilir.

Çevirmen: Zişan Aydınoğlu

Editör: Zübeyir Tosun

Ana Kaynak: https://www.natgeokids.com/uk/discover/geography/general-geography/what-is-climate-change/